"Warsaw Tales" - literacki przewodnik po niezwykłym mieście po angielsku

Wśród autorów 12 opowiadań, zamieszczonych w "Warsaw Tales" znaleźli się Bolesław Prus, Maria Kuncewiczowa, Jarosław Iwaszkiewicz, Ludwik Hering, Zofia Petersowa, Marek Hłasko, Kazimierz Orłoś, Hanna Krall, Antoni Libera, Zbigniew Mentzel, Olga Tokarczuk i Krzysztof Varga.

"Dostałam zlecenie z Oxford University Press na książkę o Warszawie do serii +City Tales+, w której każdy tom poświęcono innej stolicy, prezentowano opowiadania na temat innego miasta" - mówi PAP tłumaczka Antonia Lloyd-Jones, która na język angielski przełożyła książki takich autorów, jak Olga Tokarczuk, Paweł Huelle, Zygmunt Miłoszewski, Jacek Dehnel, Witold Szabłowski, Mariusz Szczygieł i Stanisław Lem.

Książka "przeprowadza" czytelnika przez Warszawę od początku XX w., XX-lecie międzywojenne, okupację niemiecką, okres PRL po współczesność. "Tłumacze mieli te opowieści zebrać i przełożyć. Książki są przepięknie wydane, pełne ilustracji i zdjęć, miałam też znakomitą redaktorkę która badała fotografie. Warszawa to nie jest zwykła stolica, zwykłe miasto. Trzeba pokazać jej arcyskomplikowaną, zagmatwaną i trudną historię. Zależało mi też, by w antologii znalazły się utwory nie tylko mężczyzn, ale i kobiet, a te nie zawsze bywały wydawane" - podkreśla Lloyd-Jones.

Ten literacki "przewodnik" po historii stolicy rozpoczyna się utworem Bolesława Prusa pod tytułem "Widziadła" z 1911 r. "To piękne opowiadanie, zupełnie nieznane w tłumaczeniu" - dodaje Lloyd-Jones. - "Bohaterowie mają wizję, w trakcie której widzą sceny z historii Warszawy. Jej przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Nawet zniszczenie. Każda scena rozgrywa się na Rynku Starego Miasta".

W tomie znalazło się także opowiadanie "Zoo" Marii Kuncewiczowej z 1938 r., o którym tłumaczka mówi, że jest niemal reportażem: "Kuncewiczowa opisuje podróż do ogrodu zoologicznego i, w dość złośliwy sposób, współczesną jej Warszawę i jej mieszkańców. Krytykuje, ale dokonuje też błyskotliwego opisu zwykłych ludzi, turystów nad rzeką... To fajny opis społeczeństwa za którym chyba nie przepadała".

Jednym z najbardziej znanych utworów z "Warsaw Tales" jest opowiadanie Jarosława Iwaszkiewicza "Ikar". Po raz pierwszy opublikowane w 1954 r., opisuje jednak scenę, jakiej autor był świadkiem w trakcie okupacji niemieckiej. Młody bohater zostaje aresztowany na ulicy, czego nie zauważa żaden z zajętych swoimi sprawami przechodniów. Dramat rozgrywa się de facto bez świadków.

Wśród autorów mniej znanych - także polskiemu czytelnikowi - znajduje się Ludwik Hering, którego "Ślady" opisują tragiczny los mieszkańców warszawskiego getta. "Dowiedziałam się o nim od Timothy'ego Snydera. Hering był bliskim przyjacielem Józefa Czapskiego i Mirona Białoszewskiego, z którym współtworzył Teatr na Tarczyńskiej. W czasie wojny Hering przebywał w mieście pod różnymi adresami, ale w pewnym momencie mieszkał przy murze getta. Widział, co się tam dzieje" - zauważa tłumaczka.

"Nie ma tu opowiadania wprost powstańczego, ale w książce znalazł się utwór zupełnie nieznanej pisarki" - mówi Antonia Lloyd-Jones o Zofii Petersowej, autorce opowiadania "Pogrzeb". "Odkryłam ją, gdy Mariusz Szczygieł przygotowywał antologię polskiego reportażu i opublikował w niej opis powstania, jaki stworzyła Petersowa. Mariusz znalazł jej opowiadania i podarował mi tę książkę" - dodaje.

"Pogrzeb", tłumaczy, "to opowiadanie, którego bohaterka przeżywa wojnę na Mokotowie, jej synowie trafili do obozu, nie wie, czy żyją, czy nie, mieszka jedynie z pewną starszą panią, dawną nianią swoich synów, która nie pozwala jej niczego sprzedać, przekonując, że trzeba zachować wszystko na powrót dzieci. W końcu bohaterka decyduje się wyjechać z Warszawy, gdzie wybucha powstanie. Jest wstrząsający opis jej powrotu do zburzonego miasta, spaceru przez gruzy".

"Mariusz podpowiedział mi także reportaż Hanny Krall +Obecność+. Opowieść o małżeństwie, żyjącym w bloku na Muranowie, przekonanym, że ich mieszkanie jest nawiedzone. Wszystko to napisane stylem Krall" - podkreśla Lloyd-Jones. O Warszawie lat 80. czytamy w "Che Guevarze" Olgi Tokarczuk. Laureatka Nagrody Nobla - przypomina Lloyd-Jones - "gdy była studentką, opiekowała się osobami z problemami psychicznymi w Warszawie. Jednego z mężczyzn nazywali +Che Guevara+. Uwięził autorkę w mieszkaniu, mówił że +oni+ nas podsłuchują. Olga musiała z nim zostać, uspokoić go. Rano zobaczyła czołgi, jadące przez most. Zaczął się stan wojenny".

Antologię wieńczy utwór Krzysztofa Vargi "Powrót Złego", w którym pisarz i dziennikarz nawiązał do kultowej kryminalnej powieści Leopolda Tyrmanda "Zły" z 1955 r., której akcja rozgrywa się w Warszawie. "Opowiadanie Vargi rozgrywa się w latach 90., jego bohater imprezował całą noc i budzi się rano na Placu Trzech Krzyży. Wszystko wygląda mu jakoś dziwnie. Okazuje się, że obudził się w latach 50., atakują go chuligani. Broni go Tyrmandowski Zły" - mówi Lloyd-Jones.

"Napisałam do tej książki przedmowę, przygotowałam wykaz najważniejszych wydarzeń z historii miasta, w antologii znalazła się także mapa Warszawy, by ktoś, kto nigdy w niej nie był, mógł się zorientować, a może także korzystać z książki jak z przewodnika" - podkreśla tłumaczka.

"Warsaw Tales" ukazała się nakładem Oxford University Press. (PAP)

autor: Piotr Jagielski